Академия тарихи

Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академиясининг тарихи 1932 йили ташкил этилган Ўрта Осий иш­чи-деҳқон милицияси катта бошлиқлар таркиби мактабига бориб тақалади.

Таълим муассасасини йулга қуйиш учун иккита милиция мактаби фаолият юритарди. Булар ўрта ва катта милиция командирлари таркибини тайёрловчи Самарқанд ҳамда Қўқон мактаблари эди. Кўп ўтмай, Самарқанддаги мактаб тугати­либ, Қўқон мактаби Тошкент шаҳрига кў­чирилди.

Ўқув машғулотлари учун уч қават­ли бино ажратилди. Мактаб қошида иш­чи-деҳқон милицияси шахсий таркиби­ни тайёрлаш ва қайта ўқитиш курслари, доимий уч ойлик курслар ҳамда мили­ция инспекторлари гуруҳлари ташкил этилди. Иккинчи жаҳон уруши йиллари мактабда ўқиётганлар таркиби асосан эва­куация қилинган хотин-қизлардан жам­ланди. Улар иккита взводдан иборат хо­тин-қизлар дивизионини ташкил қилган.

Урушдан кейин мактабда яна икки йил­лик таълим тизими йўлга қўйилиб, ўрта маълумотга эга бўлганлар ўқишга қабул қилина бошланди.

1947 йилда мактабда сиртқи бўлим очилди. 1949 йил сентябрь ойида мактаб СССР Давлат хавфсизлиги вазирлиги ихти­ёрига ўтказилди ва подполковник И.Исмо­илов унга бошлиқ этиб тайинланди.

1950 йилдан мактаб ихтисослиги ўз­гарди ва бу ерда социалистик мулкни та­лон-торож қилишга қарши курашиш хо­димлари тайёрлана бошланди.

1952 йилда ўқув даргоҳи собиқ Итти­фоқ Давлат хавфсизлиги вазирлигининг Ўрта махсус милиция мактаби мақомини олди. Чунки ўша йиллари милиция тизи­мини юридик (ҳуқуқий) маълумотга эга бўлган ходимлар билан таъминлаш за­рурати пайдо бўлган эди. Мактабга ўрта маълумотлилар қабул қилина бошланди ва 1954 йилда илк битирувчиларга юрист (ҳуқуқшунос) дипломи берилди.

Кейинчалик мактабда милиция­нинг барча хизматлари учун оддий ва бошлиқлар таркибини бошланғич тай­ёрлаш ва қайта ўқитиш курслари мун­тазам иш олиб борди. Ўқув жараёнида ҳам бир қатор янгиликлар жорий этил­ди. Мактабнинг моддий базаси кучайти­рилди. Адабиётлар фонди бойитилди, хоналар тегишли кўргазмали қуроллар билан жиҳозланди. Машғулотларда маъруза билан бирга, амалий машғу­лотларга ҳам катта эътибор қаратилди.

1958 йилда мактаб қошида РСФСР Жамоат тартибини сақлаш вазирли­ги Москва олий мактаби сиртқи таълим факультетининг бўлинмаси ташкил қи­линди. Чунки ўша йиллари нафақат Ўзбекистон, балки қўшни республика­ларда ҳам милиция ходимларига та­лаб ошди. 1961 йили сиртқи бўлимни 48 нафар битирувчи тамомлади.

Орадан уч йил ўтиб бўлинма Тош­кент сиртқи таълим факультетига айланти­рилди. Факультетда учта кафедра (махсус, юридик ва ижтимоий фанлар), шунингдек рус ва чет тиллари секцияси ташкил этил­ди. 1964 йилнинг сентябрь ойида факуль­тет қошида кечки бўлим очилди. Бироқ собиқ Иттифоқ республикаларида кадр­ларга эҳтиёж ҳамон юқори даражада эди.

Шу сабабли 1967 йилда собиқ Ит­тифоқ Жамоат тартибини сақлаш ва­зирлигининг Тошкент олий милиция мактаби ташкил этилди. Ўқув даргоҳи­га генерал-майор Тожиддин Азимович Жалилов бошлиқ этиб тайинланди. Илк ўқув йилида унга 85 киши қабул қилинди. Ўқиш муддати тўрт йил этиб белгиланди.

Орадан бир йил ўтиб, Душанбе ва Ашхобод шаҳарларида мактабнинг ўқув- маслаҳат пунктлари фаолият кўрсата бошлади. Асосий эътибор кадрлар тай­ёрлаш сифатини ошириш, ички ишлар органлари ходимларининг жиноятчи­ликка қарши курашиш ва унинг олдини олиш борасидаги касб маҳоратини юк­салтиришга қаратилди. Олий мактабнинг моддий-техник базаси янада яхшиланди, янги бино ва иншоотлар барпо этилди.

Тошкент вилоятида ҳарбий-дала ўқув полигони барпо этиш учун жой ажратилиб, қурилиш ишлари бошлаб юборилди. Кўп ўтмай, бир нечта бино­лар, ётоқхона, ошхона, саф майдони, клуб, спорт мажмуи ва бошқа объектлар қурилиб, фойдаланишга топширилди.

1971 йилда кундузги таълимнинг 32 нафар илк битирувчилари Олий мак­табни муваффақиятли тамомлади. Янги ўқув йилида мактабга қабул қилинув­чилар сони икки баравар кўпайтирил­ди. Малака ошириш курслари эса фа­культетга айлантирилди. Унда ҳар йили 200 нафарга яқин ходим таълим олди.

1979 йили таълим муассасаси бошлиғи Тожиддин Жалилов ташаббуси би­лан мактабда Малака ошириш факультети ташкил этилди. Факультетнинг мақсади ички ишлар органлари ходимларининг касбий малака ва кўникмаларини ошириш ҳамда уларни қайта тайёрлаш эди. Бу даврда мактаб ҳудудида ўқув бинолари ва иншо­отлари барпо этилди.

80-йиллар ўрталарига келиб мактабда кундузги ва сиртқи таълим ҳамда малака ошириш факультетлари, дарий (форсий) тили таржимонларини тайёрлаш махсус факультети, ёнғинга қарши техника ва хавф­сизлик муҳандислари факультети фаолият кўрсата бошлади. Кейинчалик ёнғинга қар­ши техника ва хавфсизлик муҳандислари факультети мактаб таркибидан чиқарилди.

Генерал-майор Николай Иванович Ожиганов 1984 йилдан 1992 йилгача Тош­кент Олий милиция мактабига раҳбар­лик қилди. Ушбу йилларда ички ишлар органлари учун юқори малакали кадрлар тайёрлаш сифатини оширишга алоҳида эътибор қаратилди ҳамда ўқув жараёни­ни моддий-техник ва методик жиҳатдан таъминлаш ишлари ҳар томонлама мустаҳкамланди.

Н.Ожиганов раҳбарлигида 1984 йили сиртқи таълим факультети тингловчилари учун янги ўқув биноси ҳамда меҳмонхо­на қурилиши бошланиб, бир йилдан сўнг мазкур иншоот фойдаланишга топши­рилди. Унинг ташаббуси билан 1988 йилда ҳаво транспортида гаровга олинган йўлов­чиларни озод қилиш бўйича аксилтеррор

ўқув машғулотларини ўтказиш мақсадида В.П.Чкалов номидаги Тошкент авиация ишлаб чиқариш бирлашмасидан ЯК-40 ру­сумли самолётнинг асл макети олиб кели­ниб, Ўқув полигонига ўрнатилди.

Таъкидлаш жоизки, 1989 йил 21 ок­тябрда ўзбек тилига давлат тили мақоми берилиши муносабати билан 1989–1990 ўқув йилидан бошлаб ИИВ Тошкент олий мактаби тингловчилари учун ўзбек тилида таълим бериладиган ўқув гуруҳлари таш­кил этилди. Ўзбек тили ўқитувчиларига эҳтиёж борлиги учун тиллар кафедраси­нинг штатлари кўпайтирилди. Айни шу даврдан олий мактаб тарихида илк бор ўз­бек тилидаги ўқув ва ўқув-методик адаби­ётлар (дарслик, ўқув қўлланма, луғатлар, услубий қўлланмалар ва бошқ.) нашр эти­ла бошланди.

XX асрнинг 80-йилларида олий мактабнинг Махсус факультет базасида Афғонистон Ички ишлар вазирлиги учун маслаҳатчилар ҳамда таржимон кадрлар тайёрлаш бўйича ҳам фаол ишлар олиб борилди. 1988 йилдан мустақилликка қа­дар олий мактабнинг 100 дан ортиқ тингловчилари Россия, Украина, Беларусь ва бошқа республикаларнинг Ички ишлар вазирлиги тасарруфидаги олий таълим муассасаларига ўқишга юборилди. Шу би­лан бирга, олий мактабнинг ўзида собиқ

Иттифоқдаги турдош таълим муассасала­ридан тингловчилар ўқитилди.

Ўзбекистон Республикаси мустақил­ликни қўлга киритганидан кейин кўп соҳалар қатори ички ишлар органлари учун кадрлар тайёрлаш тизими тубдан ўзгарди. 1992 йил январь ойида Ўзбеки­стон Республикаси Президентининг Фар­монига кўра, Тошкент олий милиция мактаби Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги тасарруфига ўтказил­ди. Таълим муассасаси Ўзбекистон Ре­спубликаси Ички ишлар вазирлигининг Олий мактаби мақомини олди. 1992 йил 1 августда унга полковник Убайдулла Тад­жиханов бошлиқ этиб тайинланди.

Ўша йиллари мактабда 14 та кафедра фаолият юритар, ўқув бинолари ва машғулот хоналари таъмирга муҳтож эди. Ўқув юрти раҳбарияти ва профес­сор-ўқитувчилари таркиби зиммасига таълим тизимини такомиллаштириш, ривожланган хорижий мамлакатларнинг илғор тажрибаларини ўрганиб таълим жараёнига татбиқ этиш, мактабнинг мод­дий-техник базасини янада яхшилаш ва­зифалари юклатилди. Ана шу мақсадда кенг кўламли бунёдкорлик ишлари бо­шлаб юборилди. Мактаб ҳудуди ободон­лаштирилиб, кўркам иншоотлар барпо этилди, мавжудлари таъмирланди.

90-йиллар бошида, мустақиллик­ка эришилиши муносабати билан Ички ишлар вазирлиги таълим муассасалари­да изчил ислоҳотлар амалга оширилди. 1994 йил 2 сентябрда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қа­рори билан Ички ишлар вазирлигининг Олий ва Ўрта махсус мактаблари негизи­да Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси ташкил этилди. Қарорга кўра, Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги органлари ва бў­линмалари учун юқори малакали кадр­лар тайёрлашнинг комплекс тизимини ташкил этиш мақсадида Академиянинг асосий вазифалари этиб қуйидагилар белгиланди:

– ички ишлар органларининг олий бошлиқлар таркибини тайёрлаш;

– танлов асосида икки босқичда ички ишлар органларининг олий ва ўрта юридик маълумотли бошлиқлар таркибини тай­ёрлаш;

– ҳуқуқ-тартиботни муҳофаза қилиш муаммоларини тадқиқ этиш;

– илмий ва илмий-педагогик кадрлар тайёрлаш.

Ўтган йиллар мобайнида Академия мамлакатимиз ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлари учун юқори малакали кадрлар тайёрлайдиган етакчи олий таълим муасса­саларидан бирига айланди. Бунда юртимиз тинчлиги ва осойишталигини таъминлаш­га қодир, она Ватанимизга садоқат билан хизмат қиладиган, ҳар томонлама етук, би­лимли, жисмонан чиниққан, руҳан тетик, замонавий хавф-хатарларга қарши муно­сиб кураша оладиган кадрлар етиштириш­га алоҳида эътибор қаратилди.

Ўқув даргоҳининг моддий-техник базаси давр талаблари даражасида яна­да мустаҳкамланди. Янги ўқув бинола­ри қурилди, замонавий аудиториялар, мутахассислик кафедралари учун мах­сус кабинетлар, спорт иншоотлари ва бошқа объектлар барпо этилди, мав­жудлари реконструкция қилинди. Ўқув-таълим жараёнига илғор педа­гогик технологиялар жорий қилиниб, ўқув хоналари зарур жиҳозлар билан таъминланди.

Академия профессор-ўқитувчилари жамоасининг саъй-ҳаракатлари билан нафақат мутахассислик, балки ижтимо­ий-гуманитар фанлардан ҳам юзлаб дарслик, қўлланма ва маърузалар курслари тайёрланди.

Ҳуқуқшунослик ва бошқа фанлар­нинг долзарб муаммолари тадқиқ этилган номзодлик ва докторлик диссертациялари муваффақиятли ҳимоя қилинди. Уларнинг натижалари ички ишлар органлари ама­лий фаолиятига татбиқ этилди. Ривожланган мамлакатлар олий таълим муасса­салари билан ўзаро тажриба алмашиш ва илмий-педагогик ҳамкорликни йўлга қўйишга алоҳида эътибор қаратилди.

Мустақилликка қадар таълим му­ассасасида 5 нафар фан доктори ва 47 на­фар фан номзоди фаолият юритган бўл­са, кейинги йилларда Академияда илмий салоҳият анча ошди. Изчил ислоҳотлар самараси ўлароқ, ички ишлар органлари учун олий маълумотли ҳуқуқшунос ка­дрлар тайёрлаш, уларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизими сифат жиҳатдан янги босқичга кўтарилди.

Генерал-майор У.Таджихановдан сўнг, Академияга полковник Х.Зокиров, генерал-майор Т.Муллажонов, полков­ник А.Якубов, полковник Т.Саитбаев ва бошқалар раҳбарлик қилишди. 2016 йил декабрь ойидан Академияга ички ишлар органларида самарали фаолият кўрсатиш бўйича улкан тажрибага эга генерал-лейте­нант Б.А.Матлюбов бошчилик қилмоқда.